مبحث مضاف و مضاف الیه در ترکی استانبولی یکی از مهم‌ترین و پر کاربردترین مباحث در این زبان است. در ابتدا مفهوم این مبحث را در زبان فارسی بررسی می‌کنیم. در زبان فارسی وقتی که دو اسم کنار یکدیگر قرار بگیرند به اسم اولی مضاف، و به اسم دومی مضاف الیه می‌گویند. مثال‌های زیر را ببینید.
” کیفِ علی “
” مادرِ زهرا “
” باغچه‌ی مدرسه “
” معلمِ تاریخ “
همانطور که می‌بیند در زبان فارسی برای مضاف و مضاف الیه از ” ِ ” یا ” ی ” میانجی استفاده می‌شود.
اما مضاف و مضاف الیه در ترکی استانبولی به نحو دیگری است. در زبان ترکی استانبولی مضاف الیه در جایگاه اسم اول می‌آید و مضاف در جایگاه اسم دوم، یعنی مضاف و مضاف الیه برعکس زبان فارسی قرار می‌گیرد. در اصل مثال‌های بالا به ترکی استانبولی برعکس می‌شوند.
کیفِ علی
Ali’nin çantası
مادرِ زهرا
Zehra’nın annesi
عینکِ آفتابی
Güneş gözlüğü
معلمِ تاریخ
Tarih öğretmeni
انواع مضاف و مضاف الیه در ترکی استانبولی
مضاف و مضاف الیه در ترکی استانبولی به دو دسته تقسیم می‌شوند :
- مضاف و مضاف الیه معلوم ( Belirtili İsim Tamlaması )
- مضاف و مضاف الیه نامعلوم ( Belirtisiz İsim Tamlaması )
حالا هرکدام از موارد بالا را برای شما توضیح می‌دهیم.
- مضاف و مضاف الیه معلوم ( Belirtili İsim Tamlaması )
این حالت همان حالت مالکیت است. در این حالت هم اسم اول و هم اسم دوم پسوند می‌گیرند. این مورد از فرمول زیر تبعیت می‌کند.
isim + (n)In isim + (s)I Edat
باز شده‌ی فرمول بالا را در جدول زیر مشاهده می‌کنید و آموزش کامل جدول هم در زیر آن نوشته شده است.
| حروف اضافه ( Edat ) | مضاف ( Tamlanan ) | مضاف الیه ( Tamlayan ) |
| nDA nDAn nI nA | a , ı (s)ı isim + e , i (s)i o , u (s)u ö , ü (s)ü | a , ı (n)ın isim + e , i (n)in o , u (n)un ö , ü (n)ün |
نکات مهم جدول که باید بدانید!
برای درک جدول مربوط به مضاف و مضاف الیه در ترکی استانبولی نیاز است توضیحاتی را بگوییم. در قسمت اول این جدول که مربوط به اسم اول و یا همان مضاف الیه است باید طبق آخرین حرف صدادار اسم پسوند مناسب را اضافه کنیم. در جدول همانطور که می‌بینید مشخص شده است که برای اسامی که آخرین حرف صدادارشان a , ı است باید از پسوند ın-، اگر آخرین حرف صدادار e , i باشد از in-، اگر آخرین حرف صدادار o , u باشد از un- و اگر آخرین حرف صدادار اسم ö , ü باشد از ün- استفاده کنیم.
- در قسمت اول جدول همانطور که مشاهده می‌کنید حرف n داخل پرانتز قرار داده شده است زیرا استفاده از این حرف دارای شرط خاصی است و استفاده از آن همیشگی نیست. دلیل این کار این است که این حرف جزو حروف میانجی است و تنها زمانی استفاده می‌شود که آخرین حرف اسم یک حرف صدادار باشد و چون پسوند مربوط به مضاف الیه هم با حرف صدادار شروع می‌شود، نمی‌توان دو حرف صدادار را پشت هم قرار داد پس باید از حرف میانجی n استفاده شود.
- در قسمت دوم جدول که مربوط به اسم دوم و یا همان مضاف است نیز باید طبق آخرین حرف صدادار آن پسوند مورد نظر را بیاوریم. در جدول همانطور که می‌بینید مشخص شده است که برای اسامی که آخرین حرف صدادارشان a , ı است باید از پسوند ı-، اگر آخرین حرف صدادار e , i باشد از i-، اگر آخرین حرف صدادار o , u باشد از u- و اگر آخرین حرف صدادار اسم ö , ü باشد از ü- استفاده کنیم. در این قسمت هم باز حرف میانجی استفاده شده است اما حرف میانجی این بخش s است و دلیل استفاده از حروف میانجی در قسمت اول برای شما عزیزان توضیح داده شده بود. ما 3 حرف میانجی n , s , y داریم که در قواعد ترکی از هرکدام استفاده می‌شود.
- قسمت سوم جدول مربوط به حروف اضافه‌ای است که به مضاف و مضاف الیه ما اضافه می‌شود. که این حروف اضافه شامل حرف اضافه‌ی ” در “, حرف اضافه‌ی ” از “, حرف اضافه‌ی ” به ” و حرف اضافه‌ی ” را ” هستند. برای یادگیری کامل این حروف اضافه به مقاله‌ی مربوط به حروف اضافه در ترکی استانبولی مراجعه کنید.
حالا باید برای یادگیری کامل مضاف و مضاف الیه در ترکی استانبولی از نوع معلوم مثال‌های زیر را بررسی کنیم.
Odanın rengi sarı.
رنگِ اتاق زرد است.
Türkiye’nin başkenti Ankara’dır.
پایتختِ ترکیه آنکارا است.
Murat’ın babası çok zengin.
بابایِ مورات خیلی پولدار است.
Kitabın sayfalarına bakıyorum.
به صفحه‌هایِ کتاب نگاه می‌کنم.
Zehra’nın saçları sarı.
موهایِ زهرا زرد است.
یک نکته‌ای که در مورد این نوع مضاف باید بدانید این است که کلمات جهت مثل ” کنار, چپ, راست و … ” همیشه در نقش مضاف ( یعنی اسم دوم ) می‌آیند و در این دسته، یعنی مضاف و مضاف الیه معلوم قرار می‌گیرند.
Benim odam Hakan Bey’in odasının yanında.
اتاق من کنارِ اتاقِ آقا هاکان است.
ما در این مثال مضاف و مضاف الیه زنجیره‌ای داریم که در انتهای مطالب آن را توضیح می‌دهیم.
- مضاف و مضاف الیه نامعلوم ( Belirtisiz İsim Tamlaması )
در این مضاف، اسم اول نوع یا اسم کلمه‌ی دوم را مشخص می‌کند. در این حالت نیز حالت مالکیت کمی احساس می‌شود اما بیشتر حالت تخصیصی دارد. در این حالت فقط اسم دوم پسوند می‌گیرد. در فرمول زیر پسوندهای آن نشان داده شده است.
isim isim + (s)I Edat
در جدول زیر فرمول باز شده را مشاهده می‌کنید.
| حروف اضافه ( Edat ) | مضاف ( Tamlanan ) | مضاف الیه ( Tamlayan ) |
| nDA nDAn nI nA | a , ı (s)ı isim + e , i (s)i o , u (s)u ö , ü (s)ü | isim |
همانطور که در جدول بالا می‌بینید تنها فرق آن با جدول قبلی این است که در اینجا اسم اول هیچ پسوندی نمی‌گیرد.
مثال‌های زیر را ببینید.
Ben türk kahvesi çok seviyorum.
من قهوهِ ترک را بسیار دوست دارم.
در این مثال حالت تخصیصی داریم و اسم اول که کلمه türk است نوع اسم دوم که کلمه kahve است را مشخص می‌کند. قهوه‌ای که نوعش ترک است.
Tahta kalemi nerede?
قلمِ تخته کجاست؟
در این مثال هم حالت تخصیصی داریم و اسم اول که کلمه Tahta است نوع اسم دوم که کلمه kalem است را مشخص می‌کند. قلمی که نوعش برای تخته است.
Benim İngilizce öğretmenim çok iyi.
معلمِ زبان انگلیسی من خیلی خوب است.
در این مثال هم حالت تخصیصی داریم و اسم اول که کلمه İngilizce است تخصص کلمه دوم که öğretmen است را مشخص می‌کند. معلمی که تخصصش آموزش زبان انگلیسی است.
Basketbol topu çok ağır.
توپِ بسکتبال خیلی سنگین است.
در این مثال نیز حالت تخصیصی داریم و اسم اول که کلمه Basketbol است نوع کلمه دوم که top است را مشخص می‌کند. توپی که از نوع بسکتبال است.
برای یادگیری زبان ترکی استانبولی رایگان به بخش آموزش زبان استانبولی رایگان مراجعه کنید.
Ben İstanbul üniversitesinde okuyorum.
من در دانشگاهِ استانبول درس می‌خوانم.
در این مثال نیز حالت تخصیصی داریم و اسم اول که کلمه İstanbul است اسم کلمه دوم که üniversite است را مشخص می‌کند. دانشگاهی که اسمش استانبول است.
ahmet’in kol saati çok pahalı.
ساعتِ مچیِ احمد خیلی گران است.
در این مثال نیز حالت تخصیصی داریم و اسم اول که کلمه kol است نوع کلمه دوم که saat است را مشخص می‌کند. ساعتی که نوعش مچی است.
مضاف و مضاف الیه زنجیری در ترکی استانبولی
برای مضاف و مضاف الیه زنجیری باید دوتا دوتا از سمت چپ بررسی کنیم ببینیم آن دو اسم کدام نوع مضاف و مضاف الیه هستند و بعد پسوندهای مربوطه را اضافه کنیم. ممکن است اسم وسطی دو پسوند بگیرد به مثال‌های زیر دقت کنید.
Murat’ın annesinin yemekleri çok meşhur.
غذاهایِ مادرِ مورات خیلی مشهور است.
در این مثال ابتدا نوع مضاف الیه ” مادرِ مورات ” را بررسی می‌کنیم و می‌بینیم که مضاف الیه از نوع معلوم است پس هردو پسوند می‌گیرند. حالا دو کلمه بعدی که ” غذاهایِ مادر ” است را بررسی می‌کنیم و آن‌ها هم باز از نوع مضاف الیه معلوم هستند پس باز هم هردو پسوند می‌گیرند. در اصل کلمه مادر دو پسوند گرفت.
Ali’nin babasının büyük bir fabrikası var.
کارخانه‌ی بابای علی بزرگ است.
در این مثال ابتدا نوع مضاف الیه ” بابایِ علی ” را بررسی می‌کنیم و می‌بینیم که مضاف الیه از نوع معلوم است پس هردو پسوند می‌گیرند. حالا دو کلمه بعدی که ” کارخانه بابا ” است را بررسی می‌کنیم و آن‌ها هم باز از نوع مضاف الیه معلوم هستند پس باز هم هردو پسوند می‌گیرند. در اصل کلمه بابا دو پسوند گرفت.
* دقت کنید که کلمه büyük صفت است و جایگاهش قبل اسم است و پسوندی ندارد. bir هم یک عدد است و اعداد نیز صفت هستند.
یک نکته بسیار مهم در مورد مضاف و مضاف الیه در ترکی استانبولی
آخرین نکته‌ی مبحث مضاف و مضاف الیه در ترکی استانبولی این است که گاهی یک مثال هم می‌تواند مضاف الیه معلوم باشد هم نامعلوم. این مفهوم در ابتدا برایتان گنگ است. اما نگران نباشید الان به صورت کامل برایتان توضیح می‌دهیم.
به عنوان مثال ” جوراب بچه ” را ببینید. اگر در اینجا منظور از بچه یک بچه خاصی باشد که او را می‌شناسید می‌شود مضاف الیه معلوم یعنی جورابی که مال یک بچه خاصی است که ما می‌شناسیم. اما اگر منظور از بچه تمامی بچه‌ها باشد می‌شود مضاف الیه نامعلوم یعنی جورابی که نوعش بچه‌گانه است.
یا مثال دیگر ” سگ پلیس ” است. اگر در اینجا منظور از پلیس یک پلیس خاصی باشد که او را می‌شناسید می‌شود مضاف الیه معلوم یعنی سگی که مال یک پلیس آشنا و مشخص است. اما اگر منظور از پلیس تمامی پلیس‌ها باشد می‌شود مضاف الیه نامعلوم یعنی سگی که مخصوص پلیس‌ها و کارهای پلیسی است.
جمع‌بندی مضاف و مضاف الیه در ترکی استانبولی
مبحث مضاف و مضاف الیه در ترکی استانبولی بسیار در مکالمات روزمره پرکاربرد است. همانطور که دیدید دو نوع مضاف و ماف الیه در ترکی استانبولی است: معلوم و نامعلوم. مضاف و مضاف الیه معلوم حالت مالکیتی دارد و هردو کلمه پسوند می‌گیرند اما نامعلوم حالت تخصیصی دارد و فقط کلمه دوم پسوند می‌گیرد.
برای مشاهده تمامی سرفصل‌های مربوط به آموزش رایگان مکالمه به زبان ترکی استانبولی به صفحه اصلی سایت مراجعه کنید.
