جلسه 6: حروف اضافه در ترکی استانبولی

در این جلسه می‌خواهیم انواع حروف اضافه در ترکی استانبولی و جایگاه آن در جمله، که یکی از مهمترین مباحث گرامری زبان ترکی است را به شما آموزش دهیم. جایگاه حروف اضافه در ترکی استانبولی با جایگاه حروف اضافه در زبان فارسی متفاوت است. در زبان فارسی معمولا حروف اضافه قبل از اسم می‌آیند و به صورت یک حرف مستقل هستند و به کلمه‌ای نمی‌چسبند اما در زبان ترکی حروف اضافه بعد از اسم می‌آیند و به اسم ماقبل خود می‌چسبند. در ادامه این مبحث را به طور کامل یاد خواهید گرفت پس با ما همراه باشید.

دسته‌بندی حروف اضافه در ترکی استانبولی

حروف اضافه در ترکی استانبولی به صورت زیر دسته‌بندی می‌شوند:

• حرف اضافه ” در ” : da – de – ta – te
• حرف اضافه ” به ” : a – e
• حرف اضافه ” از ” : dan – den – tan – ten
• حرف اضافه ” را ” : ı – i – u – ü
• حرف اضافه ” با ” : la – le – ile

حرف اضافه ” در ” در زبان ترکی (Bulunma Durumu)

اولین دسته‌بندی از حروف اضافه در ترکی استانبولی حرف اضافه ” در ” یا پسوند جایگاهی است. در زبان ترکی برای حرف اضافه‌ی ” در ” از چهار پسوند زیر استفاده می‌شود.

da – de – ta – te

قاعده‌ی استفاده از این پسوندها در جدول زیر مشخص شده است.

حرف اضافه ” در “	آخرین حرف صدادار
da / -ta-	a – ı – o – u
de / -te-	e – i – ö – ü

طبق جدول بالا اگر آخرین حرف صدادار اسم جزو حروف صدادار ضخیم ( a, o, u, ı ) باشد از da/-ta- استفاده می‌کنیم و اگر آخرین حرف صدادار اسم جزو حروف صدادار نازک ( e, i, ö, ü ) باشد از de/-te- به عنوان حرف اضافه ” در “ استفاده می‌کنیم. اما برای انتخاب حرف اضافه مورد نظر باید یک نکته دیگر را نیز بررسی کنیم و آن آخرین حرف اسم است. اگر آخرین حرف کلمه یکی از هشت حرف زیر باشد باید از ta- یا te- استفاده کنیم، در غیر این صورت از da / -de- استفاده می‌کنیم.

f – s – t – k – ç – ş – h – p

برای اینکه این هشت حرف را بهتر به خاطر بسپارید از رمز زیر استفاده کنید.

fıstıkçı şahap

این رمز به معنی شهاب پسته فروش است. یک رمز دیگر هم که رایج است ” چسپ ته کفش “ است. هرکدام را که دوست دارید می‌توانید حفظ کنید.

 موارد استفاده‌ی حرف اضافه‌ی ” در ” در ترکی استانبولی

اولین مورد استفاده‌ی این حرف اضافه به معنی ” در ” است. به نمونه‌ دقت کنید.

O okulda mı?

او در مدرسه است؟

*همانطور که در این مثال مشاهده می‌کنید دلیل استفاده از da- این است که آخرین حرف کلمه‌ی okul حرف L است که جزو آن هشت حرف نیست پس باید از da- یا de- استفاده شود، همچنین آخرین حرف صدادار آن نیز حرف u است که جزو حروف صدادار ضخیم است. پس با توجه به این دو مورد باید از da- استفاده شود.

دومین مورد استفاده‌ی این حرف اضافه در ترکی به معنای ” روی ” است. به مثال زیر نگاه کنید.

Masada neler var?

روی میز چه چیزهایی است؟

برای masa آخرین حرف کلمه masa جزو آن هشت حرف گفته شده نیست پس باید از da- یا de- استفاده کنیم، سپس طبق آخرین حرف صدادار آن که حرف a است باید از da- استفاده شود.

سومین مورد استفاده‌ی این حرف اضافه به معنی ” چیزی دست کسی بودن ” است. برای درک بهتر این معنی به مثال زیر دقت کنید.

Kalem kimde?

مداد دست کیه؟

Kalem Ahmet’te.

مداد دست احمد است.

برای kim طبق آخرین حرف آن که m است و جزو آن هشت حرف نیست باید از da- یا de- استفاده کنیم، سپس طبق آخرین حرف صدادار آن که i است باید از de- استفاده شود و اما برای Ahmet طبق آخرین حرف صدادار آن که e است باید از de- یا te- استفاده شود ولی آخرین حرف آن t است که جزو هشت حرف گفته شده است پس باید از te- استفاده کنیم.

به این نکته دقت کنید که هنگام اضافه کردن هر حرف اضافه و پسوندی به اسامی خاص مثل اسامی اشخاص و اسامی شهرها و کشورها باید از آپاستروف (kesme işareti) استفاده کرد.

مورد آخر استفاده از این پسوند به معنای ” سر چیزی/جایی بودن ” است. به مثال زیر دقت کنید.

Ali işte mi?

علی سر کار است؟

*به عنوان یک نکته کلی برای این مقاله، خوب است بدانید که در هنگام یادگیری قواعد زبان ترکی استانبولی در کتاب‌های ترکی با موارد زیر رو به رو می‌شوید که دانستن آن مهم است.

به عنوان مثال پسوندهای حرف اضافه‌ی ” در ” را به صورت دو حرف بزرگ DA- مشاهده می‌کنید. حرف بزرگ D نماینده‌ی دو حرف d / -t- است و حرف بزرگ A نماینده‌ی دو حرف a / e است. پس دو حرف بزرگ DA- یعنی همان چهار پسوند da / -de / -ta / -te-.

مثلا حرف اضافه ” به ” را به صورت A- نشان می‌دهند که شامل دو پسوند a / -e- است.

مورد بعدی مرتبط با این موضوع حرف بزرگ I است که این حرف هم نماینده‌ی چهار حرف ü / -ö / -ı / -i-  است. مثلا برای پسوند سوالی در کتاب‌های ترکی مشاهده می‌کنید که mI- نوشته شده است، که این یعنی شامل چهار پسوند mı / –mi / –mü / –mu-.

حرف اضافه ” به ” در زبان ترکی استانبولی (Yönelme Durumu)

دومین دسته‌بندی از حروف اضافه در ترکی استانبولی حرف اضافه ” به ” است. حرف اضافه‌ی ” به ” با دو پسوند a / -e- نشان داده می‌شود. این دو پسوند طبق جدول زیر و با توجه به آخرین حرف صدادار اسم انتخاب می‌شوند.

حرف اضافه ” به “	آخرین حرف صدادار اسم
a / -ya-	a – ı – o – u
e / -ye-	e – i – ö – ü

در جدول بالا حرف میانجی y نوشته شده است و در صورتی استفاده می‌شود که آخرین حرف اسم یک حرف صدادار باشد و چون خود حرف اضافه‌ی ” به ” نیز با حرف صدادار شروع می‌شود و نمی‌شود دو حرف صدادار پشت هم بیاید، پس باید از حرف میانجی y استفاده شود.

نکته‌ی بعدی این پسوند این است که اگر آخرین حرف اسم ما یکی از چهار حرف p, ç, k, t باشد، موقع اضافه کردن این پسوند این چهار حرف نرم می‌شوند و تبدیل به b, c, ğ, d می‌شوند. دلیلش هم این است که این چهار حرف بین دو حرف صدادار قرار می‌گیرند و نرم می‌شوند.

نکته‌ی آخر این مبحث این است که برای سه ضمیر شخصی ben – sen – o وقتی حرف اضافه‌ی ” به ” به آن‌ها اضافه می‌شود این ضمایر تغییر می‌کنند که در زیر مشاهده می‌کنید.

Ben + e = bana

Sen + e = sana

O + n + a = ona

همانطور که قبلا یاد گرفته بودید باید به ضمایر شخصی اول شخص و دوم شخص مفرد پسوند e- اضافه می‌شد اما پسوند a- اضافه شد و این دو ضمایر را به bana / sana تغییر داد و همچنین برای ضمیر سوم شخص مفرد نیز حرف میانجی n بجای y قرار گرفت.

حروف میانجی

در زبان ترکی استانبولی سه حرف میانجی وجود دارد: n, s, y که در قواعد مختلف یاد خواهید گرفت از هر کدام در چه مواقعی استفاده می‌شود.

برای یادگیری این مطالب مثال‌های زیر را بخوانید.

.Her sabah okula gidiyorum

هر صبح به مدرسه می‌روم.

.O sana bakıyor

او به تو نگاه می‌کند.

.Annem bana kitap veriyor

مادرم به من کتاب می‌دهد.

.Ahmet yurda gidiyor

احمد به خوابگاه می‌رود.

در این مثال حرف t در کلمه‌ی yurt به d نرم می‌شود.

.Zehra otobüse biniyor

زهرا به اتوبوس سوار می‌شود.

حرف اضافه‌ی فعل سوار شدن(binmek) ” به ” است.

.Ali denize bakıyor

علی به دریا نگاه می‌کند.

برخی فعل‌ها در زبان ترکی حرف اضافه‌شان با زبان فارسی متفاوت است و در ترجمه‌ی فارسی معنی نمی‌دهد. افعال sormak, binmek, tırmanmak, koymak حرف اضافه‌شان ” به ” است ولی در ترجمه فارسی معنی ندارد.

فعل sormak به معنی پرسیدن است که در فارسی حرف اضافه‌ی آن ” از ” است و فعل tırmanmak به معنی بالا رفتن است و آن هم حرف اضافه‌اش در زبان فارسی حرف ” از ” است و فعل koymak به معنی قرار دادن است و در ترجمه‌ی فارسی حرف اضافه‌اش ” در ” است و binmek به معنی سوار شدن است و حرف اضافه‌اش در ترجمه فارسی ” به ” است. این افعال را در ترجمه فارسی به همان صورت مناسب برای فارسی ترجمه کنید فقط در نگارش ترکی آن قواعد ترکی را رعایت کنید.

حرف اضافه ” از ” در زبان ترکی استانبولی (Uzaklaşma Durumu)

سومین دسته‌بندی از حروف اضافه در ترکی استانبولی حرف اضافه ” از “ است. از به ترکی استانبولی نیز به صورت پسوند DAn- می‌آید. همانطور که در قسمت حرف اضافه‌ی ” در ” گفته شد بزرگ نوشتن حرف D برای این است که نماینده‌ی دو حرف d / -t- است و بزرگ نوشته شدن حرف A نیز به این معنی است که نماینده‌ی دو حرف a / -e- است.

پس برای این حرف اضافه طبق آخرین حرف صدادار اسم و همچنین طبق آخرین حرف اسم باید پسوند مناسب را انتخاب کنیم که در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

حرف اضافه ” از “	آخرین حرف صدادار
dan / -tan-	a – ı – o – u
den / -ten-	e – i – ö – ü

دقیقا نکاتش مثل حرف اضافه ” در ” است، یعنی اگر آخرین حرف کلمه یکی از هشت حرف زیر باشد باید از tan- یا ten- استفاده کنیم.

f – s – t – k – ç – ş – h – p

برای یادگیری بهتر به مثال‌های زیر دقت کنید.

O İstanbul’dan geliyor.

او از استانبول می‌آید.

Ali senden ne istiyor?

علی از تو چه می‌خواهد؟

Ben İzmir’den İstanbul’a gidiyorum.

من از ازمیر به استانبول می‌روم.

حرف اضافه ” را ” در زبان ترکی استانبولی (Belirtme Eki)

چهارمین دسته‌بندی از حروف اضافه در ترکی استانبولی حرف اضافه ” را “ یا همان پسوند مفعولی است. را به ترکی استانبولی با پسوندهای زیر نشان داده می‌شود.

(y)ı , (y)i , (y)u , (y)ü

اگر آخرین حرف کلمه یک حرف صدادار باشد باید از حرف y میانجی استفاده کرد برای همین این حرف در پرانتز قرار داده شده است، چون استفاده از آن دائمی نیست و تحت شرایط خاصی استفاده می‌شود.

برای اینکه بدانید از کدام پسوند در چه موقعی استفاده کنیم به جدول زیر نگاه کنید. طبق جدول زیر باید آخرین حرف صدادار آن کلمه بررسی شود و طبق آن پسوند مورد نظر انتخاب شود.

پسوند مفعولی	آخرین حرف صدادار
ı-	a , ı
i-	e , i
u-	o , u
ü-	ö , ü

اما یک نکته‌ی بسیار مهم برای پسوند مفعولی در زبان ترکی استانبولی وجود دارد و آن این است که این پسوند فقط در 6 مورد به مفعول ما می‌چسبد در غیر این صورت مفعول ما بدون نشان مفعولی است. در ادامه آموزش، این 6 مورد را با مثال باهم یاد بگیریم:

1. مفعول جمله یک اسم شناخته شده باشد. منظور از اسم شناخته شده این است که وقتی می‌گوییم ” پدرم ماشین را شست ” بدانیم که کدام ماشین را شسته است و ماشین برای ما شناخته شده باشد اما اگر ماشین شناخته شده نباشد پسوند مفعولی را نمی‌گیرد.

Babam arabayı yıkıyor.

پدرم ماشین را می‌شورد.

• مفعول جمله یک اسم خاص باشد. منظور از اسم خاص اسم یک شخص، اسم شهر یا کشور و… است.

İstanbul’u geziyorum.

استانبول را می‌گردم.

• مفعول جمله یک ضمیر باشد.

Seni bekliyorum.

منتظر تو هستم.

حرف اضافه‌ی فعل beklemek ” را ” است اما در فارسی معنی ندارد.

• مفعول جمله پسوند ملکی یا مضاف و مضاف الیه داشته باشد باید پسوند مفعولی نیز بگیرد.

Kitabını bana ver.

کتابت را به من بده.

• مفعول جمله همراه با یکی از ضمایر ” bu, şu, o, hangi, bazı, bütün ” بیاید باید نشان مفعولی را بگیرد البته باید این ضمایر دقیقا کنار مفعول جمله باشند.

Hangi kalemi istiyorsun?

کدام مداد را می‌خواهی؟

• اگر بین مفعول جمله و فعل اصلی فاصله باشد و کلمات دیگری بین آن‌ها باشد نشان مفعولی را می‌گیرد اما اگر بین مفعول جمله و فعل اصلی فاصله‌ای نباشد نشان مفعولی را نمی‌گیرد.

Marketten ekmek alıyorum.

از سوپر مارکت نان را می‌خرم.

Ekmeği marketten alıyorum.

نان را از سوپر مارکت می‌خرم.

همانطور که می‌بینید در مثال اول با اینکه کلمه‌ی نان مفعول است اما نشان مفعولی را نگرفته است زیرا بین مفعول و فعل اصلی جمله فاصله نیست.

حرف اضافه ” با ” در زبان ترکی استانبولی (ile)

آخرین دسته‌بندی از حروف اضافه در ترکی استانبولی حرف اضافه ” با “ است. این حرف اضافه با دو پسوند la / -le- نشان داده می‌شود. همانطور که در حروف اضافه قبلی مشاهده کردید این حرف اضافه هم مثل سایر حروف اضافه در ترکی استانبولی طبق آخرین حرف صدادار کلمه ماقبل خود پسوند می‌گیرد.

حرف اضافه ” با “	آخرین حرف صدادار
la / -yla-	a – ı – o – u
le / -yle-	e – i – ö – ü

در جدول بالا همانطور که می‌بینید حرف میانجی y هم وجود دارد و این برای آن است که اگر آخرین حرف کلمه یک حرف صدادار باشد از این حرف میانجی باید استفاده شود.

نکته‌ی بسیار مهم دیگر این حرف اضافه این است که به جای دو پسوند بالا می‌شود از یک پسوند مستقل استفاده کرد که به کلمه‌ی قبلی خود نمی‌چسبد و همچنین وابسته به حروف صدادار هم نیست. آن پسوند ile است.

و نکته‌ی آخر اینکه اگر این حرف اضافه بین دو کلمه هم‌جنس بیاید که عملکرد یکسانی دارند معنی ” و ” می‌دهد اما اگر بین یک اسم و فعل بیاید همان معنی ” با ” می‌دهد.

برای اینکه مطالب بالا را بهتر درک کنید مثال‌های زیر را بخوانید.

Marketten patatesle domates aldım.

از بازار سیب زمینی و گوجه خریدم.

İstanbul’a uçakla geldim.

با هواپیما به استانبولی آمدم.

Bulaşıkları bulaşık deterjanıyla yıkadım.

ظرف‌های کثیف را با مایع ظرفشویی شستم.

آزمون حروف اضافه در ترکی استانبولی

در پایان مبحث حروف اضافه در ترکی استانبولی یک آزمون کوتاه برای سنجش سطح شما در نظر گرفته‌ایم. شما می‌توانید جواب‌های خود را در قسمت دیدگاه‌ها برای ما به اشتراک بگذارید.

سوال: حرف اضافه مناسب را در جای خالی‌های زیر قرار دهید.

Sınıf…. öğrenciler var.

Bir yıl…. 365 gün var.

Ben ev… gidiyorum.

Sen okul…. geliyorsun.

Benim… evlenir misin?

Sen…. bekliyorum.

Kalem…. bana ver.

Öğretmen…. soru soruyorum.

Market…. ne alıyorsun?

Ben iş… taksi…. gidiyorum.

جمع‌بندی آموزش حروف اضافه در ترکی استانبولی

این مقاله یکی از مهم‌ترین مطالب آموزش رایگان زبان ترکی استانبولی سون ترک است، زیرا شما تقریبا در همه‌ی جملاتتان از حروف اضافه استفاده می‌کنید پس دانستن نکات حروف اضافه در ترکی استانبولی بسیار مهم است. بعد از یادگیری کامل مطالب بالا برای تمرین بیشتر در ذهنتان جملات بیشتری بسازید و از حروف اضافه در ترکی استانبولی استفاده کنید.

نظرات و پیشنهادات خود را در مورد مقاله حروف اضافه در ترکی استانبولی در قسمت دیدگاه‌ها برای ما به اشتراک بگذارید.