جلسه 30: زمان گسترده در ترکی استانبولی

در این جلسه به یکی از مهم‌ترین گرامر ترکی یعنی زمان گسترده می‌پردازیم. زمان گسترده در ترکی استانبولی شامل هر سه زمان گذشته، حال و آینده می‌شود و کاربرد آن در موارد زیر است:

• برای بیان حقایق علمی. مثلا: زمین به دور خودش می‌چرخد.
• برای بیان مسائل کلی. مثلا: من مادرم را دوست دارم. یعنی از گذشته تا آینده دوستش دارم که شامل هر سه زمان است.
• برای بیان عادات و کارهای روزمره. مثلا: من هرروز سرکار می‌روم. برای این مورد از زمان حال استمراری نیز می‌شود استفاده کرد.
• از حالت سوالی زمان گسترده برای بیان وجه خواهشی استفاده می‌شود. مثلا: تخته را پاک می‌کنی؟

نحوه ساخت زمان گسترده در ترکی استانبولی

زمان گسترده در ترکی استانبولی مانند دیگر زمان‌ها دارای نشان مخصوص خود است که به ریشه فعل اضافه می‌شود. نشان این زمان 7 پسوند: r / -ır / -ir / -ur / -ür / -ar / -er- هستند. در ادامه به شما آموزش می‌دهیم که از هرپسوند در کجا استفاده کنید. بعد از اضافه کردن نشان زمان گسترده در ترکی استانبولی باید ضمایر شخصی متصل مناسب را طبق آخرین حرف صدادار به آن اضافه کنیم.

Fiil + -r / -ır / -ir / -ur / -ür / -ar / -er + kişi zamiri

برای استفاده از پسوندهای گفته شده باید افعال ترکی را به 3 دسته تقسیم کنیم:

افعالی که آخرین حرفشان صدادار است

برای افعالی که آخرین حرف ریشه فعل یک حرف صدادار است از پسوند r- استفاده می‌کنیم. مثل: aramak که آخرین حرف ریشه فعل a است و یا فعل istemek که آخرین حرف ریشه فعل e است.

ara + r = arar

iste + r = ister

افعال تک هجایی

برای افعال تک هجایی باید طبق آخرین حرف صدادار ریشه فعل یکی از دو پسوند ar / -er- استفاده شود. افعال تک هجایی مثل: yazmak که yazar می‌شود و یا فعل koşmak که koşar می‌شود. براای انتخاب پسوند مناسب باید به آخرین حرف صدادار ریشه فعل نگاه کنید، اگر آخرین حرف صدادار ریشه فعل یکی از چهار حرف ضخیم: a, ı, u, o باشد از ar- استفاده می‌شود و اگر یکی از چهار حرف نازک: e, i, ü, ö باشد از er- استفاده می‌کنیم.

پسوند مناسب زمان گسترده	آخرین حرف صدادار ریشه
ar-	a , ı , u , o
er-	e , i , ü , ö

yaz + ar = yazar

koş + ar = koşar

افعال 2 هجایی یا بیش از 2 هجایی

برای افعال که 2 هجا یا بیشتر دارند باید از چهار پسوند باقی مانده یعنی: ır / -ir / -ur / -ür- استفاده کنیم. برای انتخاب پسوند مناسب باید طبق جدول زیر عمل کنیم.

پسوند مناسب زمان گسترده	آخرین حرف صدادار ریشه
ır-	a , ı
ir-	e , i
ur-	o , u
ür-	ö , ü

افعال 2 یا بیش از 2 هجایی مثل: konuşmak که می‌شود konuşur و یا anlatmak که می‌شود anlatır.

konuş + ur = konuşur

anlat + ır = anlatır

* یک نکته بسیار مهم این است که در گرامر زمان گسترده در ترکی استانبولی وجود دارد این است که 13 فعل تک هجایی استثنا داریم که بجای استفاده از دو پسوند ar / -er- باید از چهار پسوند ır / -ir / -ur / -ür- استفاده شود. این 13 فعل استثنا: almak – bilmek – bulmak – durmak – gelmek – görmek – kalmak – olmak – ölmek – sanmak – varmak – vermek – vurmak هستند. در جدول زیر پسوند مناسب هریک را قرار داده‌ایم.

پسوند مناسب	13 فعل استثنا
ır-	almak
ir-	bilmek
ur-	bulmak
ur-	durmak
ir-	gelmek
ür-	görmek
ır-	kalmak
ur-	olmak
ür-	ölmek
ır-	sanmak
ır-	varmak
ir-	vermek
ur-	vurmak

* نکته دیگر در مورد چند فعل چندهجایی است که بجای استفاده از چهار پسوند ır / -ir / -ur / -ür- باید از دو پسوند ar / -er- استفاده شود. افعال: vazgeçmek – kaybetmek – hissetmek که با فعل geçmek و etmek ساخته شده‌اند ولی از پسوند مناسب افعال تک هجایی برایشان استفاده می‌کنیم.

* و به عنوان نکته آخر این مورد را بدانید که افعال gitmek – tatmak – etmek بعد از گرفتن پسوند مناسب زمان گسترده در ترکی استانبولی حرف t آن‌ها به d نرم می‌شود.

طبق فرمول گفته شده بعد از اضافه کردن پسوند مناسب باید طبق آخرین حرف صدادار فعل از ضمایر شخصی متصل مناسب استفاده کنیم.

برای آموزش کامل ضمایر شخصی به مقاله مربوطه مراجعه کنید.

برای یادگیری بهتر شما عزیزان چند فعل را به عنوان مثال بررسی می‌کنیم.

اولین فعلی که بررسی می‌کنیم فعل aramak به معنی تماس گرفتن و جستجو کردن است. ابتدا نشان مصدری mak حذف می‌شود (ara) سپس به دلیل اینکه آخرین حرف ریشه فعل یک حرف صدادار است از پسوند r- استفاده می‌کنیم (arar) و طبق آخرین حرف صدادار فعل آن را به صورت زیر صرف می‌کنیم.

ararım تماس می‌گیرم

ararsın تماس می‌گیری

arar تماس می‌گیرد

ararız تماس می‌گیریم

ararsınız تماس می‌گیرید

ararlar تماس می‌گیرند

فعل بعدی yazmak به معنی نوشتن را بررسی می‌کنیم. ابتدا نشان مصدری mak حذف می‌شود و ریشه فعل yaz به دست می‌آید. حالا شرایط ریشه فعل بررسی می‌شود. آخرین حرف ریشه صدادار نیست و تک هجایی است و همچنین جزو 13 فعل استثنا نیست پس باید طبق آخرین حرف صدادار ریشه فعل از پسوند ar- استفاده شود (yazar). در گام آخر هم طبق آخرین حرف صدادار فعل باید به صورت زیر صرف شود.

yazarım می‌نویسم

yazarsın می‌نویسی

yazar می‌نویسد

yazarız می‌نویسیم

yazarsınız می‌نویسید

yazarlar می‌نویسند

فعل بعدی که بررسی می‌شود gelmek به معنی آمدن است. با حذف نشان مصدری mek ریشه فعل (gel) به دست می‌آید. این فعل آخرین حرفش صدادار نیست و تک هجایی است اما جزو 13 فعل استثنا است پس باید طبق آخرین حرف صدادار ریشه از پسوند ir- استفاده کنیم (gelir). حالا طبق آخرین حرف صدادار فعل آن را به صورت زیر صرف می‌کنیم.

gelirim می‌آیم

gelirsin می‌آیی

gelir می‌آید

geliriz می‌آییم

gelirsiniz می‌آیید

gelirler می‌آیند

نحوه ساخت منفی زمان گسترده در ترکی استانبولی

حالت منفی این زمان با زمان‌های دیگر در ترکی استانبولی متفاوت است. در زمان‌های دیگر بعد از ریشه از نشان منفی ساز و سپس از نشان مخصوص هر زمان استفاده می‌کردیم. اما برای زمان گسترده در ترکی استانبولی در حالت منفی از نشان این زمان استفاده نمی‌کنیم. هنگام منفی کردن افعال، برای اول شخص مفرد و اول شخص جمع از پسوند me/-me- استفاده می‌شود ولی برای دیگر اشخاص از پسوند maz/-mez- استفاده می‌کنیم و در آخر هم ضمایر شخصی متصل را اضافه می‌کنیم.

Fiil + -maz / -mez / -me / -me- + kişi zamiri

فعل yapmak به معنی انجام دادن را بررسی می‌کنیم. ابتدا نشان مصدری mak حذف می‌شود (yap) سپس پسوندهای منفی ساز طبق فرمول به آن اضافه می‌شود و به صورت زیر صرف می‌شود.

yapmam انجام نمی‌دهم

yapmazsın انجام نمی‌دهی

yapmaz انجام نمی‌دهد

yapmayız انجام نمی‌دهیم

yapmazsınız انجام نمی‌دهید

yapmazlar انجام نمی‌دهند

نکات صرف بالا این است که برای ضمیر شخصی متصل اول شخص مفرد فقط از پسوند m- استفاده کردیم و همچنین برای اول شخص جمع نیز به دلیل عدم تداخل دو حرف صدادار پشت هم از y میانجا استفاده می‎‌کنیم.

نحوه ساخت سوالی زمان گسترده در ترکی استانبولی

برای حالت سوالی زمان گسترده در ترکی استانبولی مثل دیگر زمان‌ حال استمراری عمل می‌کنیم. یعنی فعل را در سوم شخص مفرد صرف می‌کنیم و سپس از پسوند پرسشی: mi – mı – mu – mü استفاده می‌کنیم. یا به بیان دیگر باید به ریشه فعل نشان زمان گسترده افزوده شود و سپس ضمایر شخصی به پسوند پرسشی اضافه شود. برای انتخاب پسوند پرسشی مناسب به آخرین حرف صدادار فعل باید نگاه کرد. در آخر هم ضمایر شخصی متصل را به پسوند پرسشی می‌چسبانیم.

Fiil + -r / -Ir / -Ar -mI + kişi zamiri

برای یادگیری بهتر یک مثال باهم بررسی کنیم.

فعل konuşmak به معنی صحبت کردن را بررسی می‌کنیم. ابتدا نشان مصدری mak را حذف می‌کنیم تا ریشه فعل به دست آید (konuş). سپس بررسی می‌کنیم که آخرین حرف فعل صدادار است یا نه که برای این فعل صدادار نیست. سپس چند هجایی بودن آن بررسی می‌شود که یک فعل دوهجایی است و باید طبق آخرین حرف صدادار آن از پسوند ur- استفاده کنیم (konuşur). حالا طبق آخرین حرف صدادار فعل که u است از پسوند پرسشی mu استفاده می‌شود و به صورت زیر صرف می‌شود.

konuşur muyum? صحبت می‌کنم؟

konuşur musun? صحبت می‌کنی؟

konuşur mu? صحبت می‌کند؟

konuşur muyuz? صحبت می‌کنیم؟

konuşur musunuz? صحبت می‌کنید؟

konuşurlar mı? صحبت می‌کنند؟

نحوه ساخت منفی سوالی زمان گسترده در ترکی استانبولی

برای حالت منفی سوالی زمان گسترده در ترکی استانبولی دقیقا مثل حالت قبل عمل می‌کنیم تنها با این فرق که باید از نشان منفی زمان استفاده کنیم. همانطور که می‌دانید منفی کردن زمان گسترده کمی متفاوت بود. برای حالت سوالی برای همه اشخاص باید از پسوندهای maz/-mez- استفاده شود.

Fiil + -maz / -mez mı/mi + kişi zamiri

فعل bilmek به معنی دانستن را بررسی می‌کنیم. با حذف نشان مصدری mek ریشه فعل به دست می‌آید (bil) طبق آخرین حرف صدادار ریشه فعل از پسوند منفی ساز mez- استفاده می‌کنیم (bilmez) و طبق آخرین حرف صدادار آن از پسوند پرسشی mi استفاده می‌شود و به صورت زیر فعل را صرف می‌کنیم.

bilmez miyim? نمی‌دانم؟

bilmez misin? نمی‌دانی؟

bilmez mi? نمی‌داند؟

bilmez miyiz? نمی‌دانیم؟

bilmez misiniz? نمی‌دانید؟

bilmezler mi? نمی‌دانند؟

مثال‌های کاربردی برای یادگیری بهتر

در جدول‌های زیر افعال مختلف در تمامی حالات به صورت یکجا صرف شده است.

در جدول اول فعل با حرف صدادار e , i را صرف کردیم. در این جدول فعل gitmek به معنی رفتن را صرف کرده‌ایم. این فعل یک فعل تک هجایی است.

Olumsuz soru منفی سوالی	Olumlu soru مثبت سوالی	Olumsuz منفی	Olumlu مثبت	(gitmek)
gitmez miyim	gider miyim	gitmem	giderim	Ben
gitmez misin	gider misin	gitmezsin	gidersin	Sen
gitmez mi	gider mi	gitmez	gider	O
gitmez miyiz	gider miyiz	gitmeyiz	gideriz	Biz
gitmez misiniz	gider misiniz	gitmezsiniz	gidersiniz	Siz
gitmezler mi	giderler mi	gitmezler	giderler	Onlar

در جدول دوم فعل با حرف صدادار a , ı را صرف کردیم. در این جدول فعل almak به معنی گرفتن را صرف کرده‌ایم. دقت کنید که این یک فعل تک هجایی است ولی جزو 13 فعل استثنا است.

Olumsuz soru منفی سوالی	Olumlu soru مثبت سوالی	Olumsuz منفی	Olumlu مثبت	(almak)
almaz mıyım	alır mıyım	almam	alırım	Ben
almaz mısın	alır mısın	almazsın	alırsın	Sen
almaz mı	alır mı	almaz	alır	O
almaz mıyız	alır mıyız	almayız	alırız	Biz
almaz mısınız	alır mısınız	almazsınız	alırsınız	Siz
almazlar mı	alırlar mı	almazlar	alırlar	Onlar

در جدول سوم فعل با حرف صدادار o , u را صرف کردیم. در این جدول فعل uyumak به معنی خوابیدن را صرف کرده‌ایم. این فعل آخرین حرفش صدادار است.

Olumsuz soru منفی سوالی	Olumlu soru مثبت سوالی	Olumsuz منفی	Olumlu مثبت	(uyumak)
uyumaz mıyım	uyur muyum	uyumam	uyurum	Ben
uyumaz mısın	uyur musun	uyumazsın	uyursun	Sen
uyumaz mı	uyur mu	uyumaz	uyur	O
uyumaz mıyız	uyur muyuz	uyumayız	uyuruz	Biz
uyumaz mısınız	uyur musunuz	uyumazsınız	uyursunuz	Siz
uyumazlar mı	uyurlar mı	uyumazlar	uyurlar	Onlar

در جدول آخر فعل با حرف صدادار ö , ü را صرف کردیم. در این جدول فعل düşünmek به معنی فکر کردن را صرف کرده‌ایم. این فعل دو هجایی است.

Olumsuz soru منفی سوالی	Olumlu soru مثبت سوالی	Olumsuz منفی	Olumlu مثبت	(düşünmek)
düşünmez miyim	düşünür müyüm	düşünmem	düşünürüm	Ben
düşünmez misin	düşünür müsün	düşünmezsin	düşünürsün	Sen
düşünmez mi	düşünür mü	düşünmez	düşünür	O
düşünmez miyiz	düşünür müyüz	düşünmeyiz	düşünürüz	Biz
düşünmez misiniz	düşünür müsünüz	düşünmezsiniz	düşünürsünüz	Siz
düşünmezler mi	düşünürler mi	düşünmezler	düşünürler	Onlar

جمع‌بندی آموزش زمان گسترده در ترکی استانبولی

در پایان به بخش جمع‌بندی آموزش زمان گسترده در ترکی استانبولی رسیدیم در این بخش به صورت خلاصه زمان گسترده در ترکی استانبولی را به شما توضیح می‌دهیم. برای زمان گسترده از پسوندهای:

r / -ır / -ir / -ur / -ür / -ar / -er- استفاده می‌شود. که این پسوندها طبق تک هجایی و چند هجایی و صدادار بودن آخرین حرف فعل استفاده می‌شوند.

نظرات و پیشنهادات خود را در قسمت دیدگاه‌ها برای ما و دوستان خود به اشتراک بگذارید.